گزارش برگزاری سمپوزیوم ملی مقاومت میکروبی

مقاومت میکروبی یک معضل جهانی بوده، طی سالیان گذشته گستره آن فزونی یافته و در دهه آتی یکی از چالش های بهداشتی پیش رو خواهد بود. با توجه به اهمیت موضوع، دومین سمپوزیوم کشوری اپیدمیولوژی با موضوع "مقاومت میکروبی" در تاریخ 16 اسفندماه در انستیتو پاستور ایران برگزار شد.

این سمپوزیوم که توسط انستیتو پاستور ایران،انجمن علمی اپیدمیولوژیست های ایران، بورد اپیدمیولوژی وزارت بهداشت و مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت و با همکاری سازمان دامپزشکی کشور، سازمان نظام دامپزشکی کشور، سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، سازمان ملی استاندارد ایران، اداره کل روابط بین الملل وزارت بهداشت، دفاتر سازمان جهانی بهداشت در ایران و مدیترانه شرقی و سایر دستگاه ها و دانشگاه های مرتبط برگزار شد دارای امتیاز بازآموزی و آموزش مداوم برای شرکت کنندگان در مراسم بود.

دکتر ماها طلعت مشاور منطقه خاورمیانه شرقی سازمان جهانی بهداشت در مقاومت میکروبی اولین سخنران خارجی این نشست بود که بر این موضوع تاکید داشت که همه کشورهای منطقه باید استراتژی کنترل مقاومت میکروبیرا داشته باشندولی فقط حدودیک چهارم کشورهای عضو سازمان جهانی بهداشت (52 کشور) اطلاعات وضعیت مقاومت میکروبی خود را در قالب سیستم نظارت جهانی مقاومت ضد میکروبی (GLASS) گزارش می کنند که ایران نیز جزء این کشورها محسوب می شود.دکتر طلعت بالاترین میزان صرف آنتی بیوتیک ها در منطقه خاورمیانه شرقیرا مربوط به کشور عراق دانست که برای بیش از 70 درصد بیماران، آنتی بیوتیک مصرف می شود و کمترین میزان آن مربوط به کشور بحرین است که این مقدار به کمتر از 30 درصد می رسد. مشاور منطقه خاورمیانه شرقی سازمان جهانی بهداشت بر این موضوع تاکید کرد که انتظار است کشورها سرمایه گذاریهای پایداری را برای تولید داروهای جدید، ابزارهای تشخیصی، واکسن ها و سایر مداخلات بهداشتیمرتبط داشته باشند.

دکتر ظفر میرزا رییس دفتر سازمان جهانی بهداشت در ایران و مدیر دفتر توسعه سیستم ها بهداشتی دفتر سازمان جهانی بهداشت در منطقه خاورمیانه شرقی نیز در این نشست ایرانرا یکی از معدود کشورهاییدانست که برنامه عملیاتی مقاومت میکروبی را تنظیم و اجرا کرده است. ایشان ایرانرا با داشتن زیرساخت های پژوهشی های مناسب،توانمند در زمینه تحقیق و توسعه آنتی بیوتیک های جدیددانست و تاکید کرد که ایران در حوزه سیستمیکپارچه مقاومت آنتی بیوتیکی و ثبت و گزارش بروز و شیوع مقاومت میکروبی گام های مهمی برداشته است و تاکید کرد که سازمان جهانی بهداشت از زحمات ایران در کمک به کشورهای افغانستان و پاکستان در ارتقای نظام مراقبت میکروبی سپاسگزار است.

دکتر مینو محرز، استاد متخصص عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران، اولین سخنران ایرانی این سمپوزیوم بود. ایشان بر لزوم یک همگرایی در سطوح ملی، دانشگاهی و بیمارستانی برای تجویز صحیح و منطقی آنتی بیوتیک ها تاکید کرد. ایشان بر این نکته تاکید کرد که تجویزآنتی بیوتیک ها در ایران دارای سطح بندی می باشد که باید این سطح بندی ابلاغ و نظارت شود و در عین حال برای پروفیلاکسی انتی بیوتیک قبل از عمل نیز باید برنامه ریزی و نظارت دقیقی شود.

دکتر محرز گفت ایران از نظر مبارزه با میکروبهایمقاومدروضعیتخوبی نمی باشدواینشرایطبهجایی رسیده که هم اکنون این مساله تبدیل به نگرانی جدی در بخش های I.C.U بیمارستان های کشور شده است. وی با اشاره به هشدار های مداوم سازمان بهداشت جهانی در مورد خطر گسترش میکروب های مقاوم به آنتی بیوتیک در دنیا، تاکید کرد به همین علت همه کشورها متعهد به اجرای برنامه ها و قوانین کنترل مقاومت میکروبی شده اند.

عکس های مرتبط

دکتر محمود نبوی، معاون مرکز مدیریت بیماری های واگیر، نیز در این نشست بر این نکته تاکید کرد که برنامه کنترل عفونت در مراکز بهداشتی درمانی باید ارتقا پیدا کند تا مصرف انتی بیوتیک ها کاهش یابد.دکتر نبوی تاکید کرد که باید پوشش اطلاعاتی ما به کمک شبکه بهداشتی کشور و پژوهش های مرتبط در زمینه مقاومت میکروبی ارتقا پیدا کند و برنامه های اموزشی متعددی برای تغییر عادات موجود در مصرف انتی بیوتیک ها صورت گیرد.

دکتر بابک عشرتی،مدیر برنامه مقاومت میکروبی در وزارت بهداشت نیز در این نشست بر این موضوع تاکید کرد که روند مقاومت میکروبیهر شش ماه یکبارباید در کشور گزارش و پایش شود. ایشان به این نکته تاکید کردند که برنامه ملی مقاومت انتی بیوتیکی در سال جاری تدوین و نهایی شده است و در سال آینده برنامه عملیاتیآن دنبال خواهد شد. دکتر عشرتی بر این نکته تاکید کردند که پایان نامه های دانشجویی باید به سمت طرح های در عرصه جهت دهی شوند و در حوزه های مقاومت میکروبی می توان بر اساس متدولوژی های استاندارد پروژه های تحقیقاتی متعددی را جهت دهی کرد.

دکتر قباد مرادی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان و عضو موثر تیم تدوین سند ملی مقاومت میکروبی

در این همایش گفت: اگاهی و دانش عمومی باید در حوزه مقاومت میکروبی ارتقا یابد.نیاز به یک برنامه پایش و مراقبت جدی در این حوزه وجود دارد و در عین حال تحقیق و توسعه در حوزه مقاومت میکروبی باید به صورت جدی دنبال شود. ایشان بر این موضوع تاکید کردند که کشور به یک نظام مراقبت ادغام یافته پزشکی، دامپزشکی، محیط زیست و غذا برای کنترل مصرف آنتی بیوتیک ها نیاز دارد.

دکتر حسن اختیارزاده کارشنای سازمان دامپزشکی کشور نیز در این نشست گفت: افزایش مقاومت میکروبی در جهان تهدیدی بزرگ برای سلامت انسان و حیوان است و بر اساس بررسی های انجام شده و نظرات سازمان های بین المللی از جمله سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سازمان جهانی بهداشت دام (OIE) و سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (FAO ) اقدام هماهنگ و همکاری مناسب وزارتخانه ها و سازمان های مسئول بهداشت، کشاورزی و دامپزشکی و طراحی برنامه ملی کنترل مقاومت میکروبی مهمترین اصل برای اقدامی مناسب به حساب می آید. این اقدام مشترک باید توسط بخش های دولتی، خصوصی مرتبط و افراد جامعه انجام شود.استفاده از داروهای ضد میکروبی در انسان و دام میتواند موجب از بین رفتن باکتری های حساس و ایجاد شرایط مناسب برای تکثیر باکتری های مقاوم به آن آنتی بیوتیک شود، لذا نگرانی فزاینده ای در پزشکی و دامپزشکی مطرح است که اگر باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک در حیوانات تکثیرشوند ممکن است از طریق زنجیره غذایی، محیط زیستیا تماس با حیوانات به انسان منتقل شود.

دکتر اختیارزاده بر این موضوع تاکید کرد که گسترش مقاومت به آنتی بیوتیک ها در باکتری ها، تهدیدی برای سلامت انسان و حیوانات است و هزینه های هنگفتی را به همراه دارد؛ به طور مثال سالمونلا و کمپیلوباکتر، دو باکتری که به طور گسترده از طریق غذا انتقال مییابند، هر سال حدود 410،000 عفونت مقاوم به آنتی بیوتیک را در آمریکا ایجاد می کنند.بررسی و کنترل باقیمانده های آنتی بیوتیک در فراورده های دامی از لحاظ سلامت غذا اهمیت فراوانی دارد اگرچه در تحقیقات ساله های اخیر مشاهده شده است که مصرف شیر حاوی باقی مانده بیش از حد مجاز مواد ضد میکروبی، منجر به افزایش دفع باکتری های مقاوم به مواد ضد میکروبی در مدفوع گوساله ها شده است و این مسئله می تواند یک خطر بالقوه در مقاومت میکروبی باشد.

دکتر سلیمانی دبیرکمیته تجویز و مصرف منطقی سازمان غذا و دارو نیز بحث مقاومت آنتی‌بیوتیکیرا موضوعی فراگیردانست و تاکید کرد که متاسفانه در سطح کشور شاهد مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک در کلینیک‌های انسانی هستیم. بر اساس آماری که ایشان ارائه نمودند در حال حاضر در بیش از ۵۰ درصد نسخه‌های سرپایی حداقل یک آنتی‌بیوتیک وجود دارد، همچنین تجویز نسل سوم آنتی‌بیوتیک‌هارا در سال جاری در مراکز درمانی کشور شاهد هستیم درحالی‌که در سال‌های گذشته اینطور نبوده است و این موضوع زنگ خطری را برای ما به صدا در آورده است.ایشان میزان مرگ و میر ناشی از مقاومت میکروبی از مجموع مرگ و میر ناشی از بیماری‌های سرطانی در سطح جهان بیشتردانست.

مهندس فهیم دخت مختاری هیات علمی سازمان استاندارد ایران نیز در این سمپوزیوم تاکید کرد که حدود 700 هزار مرگ در هر سال مرتبط با مقاومت ضد میکروبیدر جهان اتفاق می افتد. ایشان مطرح کرد که 27 کلاس مختلف داروهای ضد میکروبی در حیوانات استفاده می شود و فقط 89 کشور یک سیستم برای جمع آوری داده ها در مورد استفاده از عوامل ضد میکروبی در حیوانات دارند. مهندس مختاری مقاومت ضد میکروبی را یک تهدید بزرگ جهان یدانست که باعث افزایش نگرانی نسبت به سلامت انسان و حیوان شده است. ایشان تاکید کرد که غذا نقش مهمی در توسعه و گسترش مقاومت ضد میکروبی دارد و حضور میکروارگانیسم های مقاومت ضد میکروبی در سیستم های تولید کشاورزی و زنجیره های غذایی،یک مسیر بالقوه خطرناک برای همه است.شیوه های بهداشتی خوب در کشاورزی، اساسی در دستیابی به ایمنی مواد غذایی، همچنین برای حل مشکل مقاومت ضد میکروبی است. مهندس مختاری تاکید کرد که استاندارد های تجزیه و تحلیل خطر مقاومت ضد میکروبی غذازاد در سال 1392 تدوین شده است و استانداردهای کدکس با ارائه راهنمای آنالیز ریسک مقاومت میکروبی ناشی از غذا و راهکارهایی برای مصرف منطقی و مسئولانه مواد انتی میکروبیال در مواد غذایی میتواند به کاهش مقاومت میکروبی کمک کند.

دکتر سید مصطفی عزیزیان کارشناس ارشد سازمان دامپزشکی کشور نیز در این سمپوزیوم بیان کرد که 50 درصد آنتی بیوتیک ها در دامپزشکی مصرف می شود. ایشان مقاومت باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک ها را به دو دسته ذاتی و اکتسابی تقسیم کرد که انسان بصورت مستقیم و غیر مستقیم در بروز مقاومت اکتسابی نقش بسزایی ایفا می کنند. دکتر عزیزیان بیان کرد که برخی پژوهشگران بر این باورند که گسترش مقاومت میکروبی به آنتی‌ بیوتیک‌ ها نه تنها از تجویز و استفاده غیرضروری این ترکیبات در انسان بلکه از مصرف گسترده داروهای ضدمیکروبی در دامپزشکی که موجب انتقال این گونه از باکتری ‌های بیماری‌زا از دام به عامل‌های بیماری زا انسانی بوده، حاصل می‌شود.

دکتر عزیزیان تفاوت عمده بین مقاومت میکروبی به داروهای ضدمیکروبی در انسان و دام را در این نکته دانست که مقاومت میکروبی در انسان، فرد را تحت تاثیر قرار داده، در حالی که مقاومت میکروبی در دام به دلیل مصرف فرآورده های خام دامی توسط انسان، جمعیت کثیری را از طریق انتقال، هم در معرض باکتری های مقاوم قرارداده و هم ترکیبات آنتی بیوتیکی که برای درمان بیماری‌های عفونی برای دام تجویز می‌شوند، باعث انباشتگی دارو و باقی‌مانده‌های دارویی در فرآورده‌های خام دامی می‌شوند. دکتر عزیزیان مطرح کرد که طییک بررسی غیر رسمی بر روی نتایج کشت آنتی بیوگرام در آزمایشگاه های کشور معلوم شد تتراسایکلین، فلموکوئین و فلورکینولون ها به ترتیب بیشترین مقاومت آنتی بیوتیکی را دارند.

خانم دکتر مهشید ناصحی رییس اداره سل وزارت بهداشت نیز در این سمپوزیوم بیمار سل فوق مقاوم به آنتی بیوتیک ها (XDR-TB)را یک تهدید جهانیعنوان کرد که در برنامه کنترلی سل خیلی مهم است. ایشان بیان کردند که در سال ۲۰۱۶ حدود ده میلیون مبتلا به سل بوده اند که ۶۰۰ هزار نفر از ان ها مبتلا به فرم مقاوم به آنتی بیوتیک (MDR)بوده اند. دکتر ناصحی مقاومت سل در فرم های اولیه سل در کشور را پایین تر از ۱ درصد اعلام کرد و در عین حال اعلام کرد که فقط حدود ۲۶ درصد فرم های اولیه سل در کشور شناسایی می شوند. ایشان در عین حال پروسه ثبت و اجازه ورود داروهای سل را در کشور طولانی دانست.

خانم دکتر پروین افسر کازرونی، رییس اداره ایدز و بیماری امیزشی وزارت بهداشت نیز در این نشست با مهم دانستن رصد مقاومت به آنتی بیوتیک ها در مورد بیماری های آمیزشی بر این نکته تاکید کرد که سیستم مراقبت بیماری های امیزشی در سال ۲۰۱۶ مورد بازنگری قرار گرفته است.دکتر کازرونی بیان کرد که حدود ۲۵ درصد بیماران با عفونت هایآمیزشی به بخش دولتی مراجعه می نمایند و بخش خصوصی که اکثر موارد بیماران را پذیرش می کند خود را موظف به گزارش دهی نمی داند و از این رو گزارش دهی دقیقی از این بیماری ها صورت نمی گیرد. ایشان تاکید کرد که اگاهی جامعه در مورد عفونت هایآمیزشی بسیار کم است و برقرارینظام مراقبت گنوره و سیستم مراقبت مقاومت به سیپروفلوکسازین و سفالوسپورین ها بسیار اهمیت دارد و باید در کشور راه اندازی شود.دکتر کازرونی تاکید کردند که آزمایشگاه مرجع کشوری بیماری هایآمیزشی در کشور راه اندازی شده است و در قالب مراکز دیده ور، وضعیت مقاومت های میکروبی بیماری های امیزشی رصد خواهد شد.

دکتر حسین معصومی اصل، کارشناس اداره مالاریای وزارت بهداشت، نیز در این سمپوزیوم اعلام داشت که در منطقه خاورمیانه شرقی، ایران و عربستان در مرحله حذف بیماری مالاریا هستند. ایشان اعلام کرد که تا اخر سال ۲۰۱۷، حدود ۸۰۰ بیمار مالاریادر کشور گزارش شده است که فقط ۶۰ مورد آن وارداتی نبوده است. دکتر معصومی اصل بیان نمود که در منطقه، کشورهای ایران و افغانستان و پاکستان همکاری نزدیکی برای بررسی مقاومت به داروهای مالاریا دارند و از سال ۲۰۱۲، برنامه پایش مقاومت به داروهای مالاریا در کشور آغاز شده است.

دکتر کوروش هلاکویی نایینی، دبیر انجمن علمی اپیدمیولوژیست های کشور، نیز در پایان نشست، امنیت و توسعه علمی را دو موضوع مهم برای کشور دانست و تاکید نمود که بدون توسعه همه جانبه علمی امنیت حاصل نخواهد شد (به عبارت دیگر این را دو لازم و ملزوم یکدیگر دانست. ایشان بر این نکته تاکید داشتند که کار گروهی می تواند در ارتقای پژوهش های کشور نقش مهمی داشته باشد و در موضوع مراقبت مقاومت میکروبی نیز باید نگاه کارگروهی و همکاری بین بخشی به طور جدی دنبال شود.

لازم به ذکر است که در ابتدای این نشست دکتر احسان مصطفوی، رییس مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران و دبیر علمی سمپوزیوم ضمن خوش آمد گویی به حضار، گزارشی از هماهنگی های انجام شده برای برگزاری این همایش را ارائه داد و از برگزار کنندگان و همکاران برگزاری این مراسم تشکر کرد.

من طاعون را انتخاب نکردم بلکه آن مرا انتخاب کرد!

مارسل بالتازار (1350-1286 شمسی)، موسس پایگاه