طاعون

یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته شده است که هنوز بصورت آندمیک در مناطقی از جهان باقی مانده است. عامل بیماری طاعون باکتری یرسینیا پستیس است و در انسان به سه شکل طاعون خیارکی، طاعون ریوی و طاعون سپتیسمیک دیده می شود. فرم ریوی طاعون بر اساس مقررات بین المللی بهداشتی باید سریع به سازمان بهداشت جهانی گزارش شود.مخزن بیماری در طبیعت، جوندگان وحشی هستند که عامل بیماری توسط کک به حیوانات مختلف و انسان منتقل می‌شود. مهمترین منبع آلودگی انسان، نیش کک آلوده به ویژه گزنوپسیلا کئوپیس است. زندگی در مناطق روستایی و یا شکار حیوانات، تله‌گذاری و نگهداری سگ و گربه خطر ابتلا به بیماری را برای انسان زیادتر می‌کند. در سال 1273 ش. باسیل طاعون توسط "یرسین" کشف ‌شد و انتقال آن به انسان از طریق کک در سال 1277 ش. اثبات شد.طاعون بطور گسترده در نواحی و کشورهای گرم استوایی و زیر خط استوا وجود دارد. بدون درمان، میرایی به ویژه در طاعون ریوی تا 100 درصد گزارش شده است. احتمال وقوع همه‌ گیری‌های این بیماری همیشه وجود دارد و با توجه به اثر بخش بودن درمان سریع طاعون، اهمیت شناسایی به موقع بیماری مشخص می‌شود . یرسینیا پستیس در گذشته در حملات بیوتروریستی استفاده شده است و احتمال استفاده مجدد در این حملات در آینده وجود دارد؛ در عین حال، در ماداگاسکار انواعی از باکتری مقاوم به آنتی بیوتیک‌ها شناسایی شده است و از این رو، لزوم توجه بیشتر به این بیماری مطرح شده است.

پراکندگی بیماری در جهان

اولین پاندمی طاعون از مصر آغاز شد (544- 541 میلادی) و به سرعت به خاورمیانه و اروپا گسترش یافت. پس از آن، اپیدمی طاعون کشورهایی از شمال آفریقا، مرکز و جنوب آسیا را نیز درگیر خود کرد. پاندمی دوم بین قرنهای 8 تا 14 میلادی رخ داد که بین 17 تا 28 میلیون اروپایی را به کام مرگ کشاند. سومین پاندمی از سال 1272 ش. از چین آغاز گردید و به هنگ کنگ، هند، آفریقا، استرالیا، اروپا و آمریکای جنوبی گسترش یافت. در حال جاضر، طاعون در حیات وحش قسمت‌های غربی ایالات متحده آمریکا، بسیاری از مناطق آمریکای جنوبی، نواحی شمالی، مرکزی و شرقی آفریقا، آسیای جنوب شرقی و مرکزی و قسمت‌های انتهایی جنوب شرقی اروپا تا نزدیک دریای خزر دیده می شود. با وجود اینکه طاعون شهری در بیشتر نقاط دنیا کنترل شده است ولی در بعضی کشورهای آفریقایی نظیر بوتسوانا، زامبیا، آنگولا، ماداگاسکار، کنگو، کنیا، اوگاندا، ملاوی (Malawi)، زمیبابوه، لیبی، تانزانیا و زئیر موارد انسانی بیماری هنوز هم در شهرها گزارش می شود. طغیان‌های اخیر طاعون (الجزایر و لیبی) نشان داده است که طاعون ممکن است در مناطقی که مدت‌های طولانی کانون‌های خاموش بیماری بوده دوباره ظهور پیدا کند .

طاعون در کشورهای اطراف ایران

در دهه ها و سده های گذشته طغیانهای طاعون در کشورهای مختلف اطراف ایران گزارش شده است که در ذیل، به طور مختصر به مرور آن پرداخته می شود.

افغانستان: در اواخر سال 1386 ش. یک طغیان گاستروآنتریت حاد در استان نیمروز در جنوب افغانستان روی داد که مطالعات تکمیلی بعدی، نوع آلودگی را طاعون تشخیص دادند. در این طغیان، از 83 مورد مبتلا به طاعون، 17 نفر فوت کردند. در این طغیان، مصرف گوشت شتر آلوده منبع آلودگی بود.

عربستان: در سال 1373 ش. پنج مورد طاعون خیارکی در یک شهر واقع در نواحی بیابانی شمال غربی عربستان سعودی، گزارش شد که از این پنج نفر یک نفر فوت کرد. علت بیماری مصرف جگر شتر آلوده بود .

عراق: بین سالهای 96-95 ش. یک طغیان بزرگ در منطقه سوریه و عراق کنونی ثبت شده است . در سالهای1303-1302 ش. حدود 90 مورد طاعون ریوی از بغداد گزارش گردیده است . عراق در طول تاریخ، جولانگاه اپیدمی های مختلف طاعون بوده است. در اپیدمی طاعون خیارکی در سال های 1151 و 1152 ش. در شهرهایی نظیر بصره و موصل تعداد زیادی تلف شدند؛ بطوریکه تنها در بصره 250 هزار نفر در اثر این بیماری ‌مردند. در سال 1180 ش. اپیدمی بزرگ طاعون در شهرهای موصل و بغداد رخ داد . اپیدمی طاعون در سال 1287 ش. نیز مجددا در بغداد مشاهده شد.

اردن: طاعون برای اولین بار در قرن هفتم میلادی در اردن گزارش شد . در سال 1376 ش. طغیان طاعون خیارکی در شمال شرقی اردن روی داد. تمامی بیماران بهبود یافتند. در همان زمان دو سگ در همان منطقه به شکل سرولوژی مورد مطالعه قرار گرفتند که آنها هم مثبت بودند. تمامی بیماران از طریق مصرف گوشت لاشه یک شتر به این بیماری مبتلا شده بودند .

قزاقستان: این کشور یکی از کانونهای مهم طاعون در آسیای مرکزی است. طی سالهای 1381-1369 ش. 19 مورد طاعون در این کشور گزارش گردیده است که 6 مورد در اثر بیماری فوت شدند. فرمهای این بیماری در بیماران به دو شکل خیارکی و خیارکی- سپتیسمیک گزارش شده است. 11 مورد از بیماران توسط گزش کنه به بیماری مبتلا شدند و مابقی در اثر قصابی یا مصرف گوشت شتر به بیماری مبتلا گردیده بودند .

جمهوری آذربایجان: این کشور کانون مشترک با ارمنستان و گرجستان دارد که چرخه اپیزووتیک در آن در جریان است. در سال های 1311و 1328 ش. طغیانهایی از بیماری در این کشور روی داده است .

جمهوری گرجستان: در طغیانی که در سال 1186 ش. در گرجستان روی داد 1114 نفر را به کام مرگ کشاند و به سرعت در منطقه قفقاز توسعه یافت. طغیان دیگر بیماری بین سالهای1220-1207 ش. رخ داد که بیش از 10000 نفر مردند. آخرین طغیان طاعون در این کشور در سال 1289 ش. روی داد که در تمامی موارد موشها و ککها باعث انتقال بیماری به انسان بودند . همچنان طاعون در حیات وحش این منطقه برقرار است اما مورد انسانی گزارش نشده است .

هند: در این کشور طغیانهای متعددی در طول تاریخ رخ داده است اما از طغیانهای اخیر می توان به طغیانهای سالهای 1373، 1381 و 1383 ش. اشاره کرد که با مرگ و میر همراه بود و تاثیرات اقتصادی- اجتماعی فراوانی را بر دولت هند تحمیل کرد. طغیان سال 1373 ش. که بعد از 30 خاموشی مجددا بروز کرد، بالغ بر 3700 نفر در مهاراشاترا را به فرمهای بوبونیک و پنمونیک بیماری مبتلا کرد اما خوشبختانه مرگی در اثر این بیماری رخ نداد اما در سورات از 1061 بیمار پنمونیک حدود 54 نفر فوت کردند. این اپیدمی از طریق شکست چرخه کک و جونده و انتقال آن به انسان رخ داده بود .

لیبی: بین سالهای 1297-1292 ش. طغیانهای متعدد طاعون در لیبی روی داد که شدیدترین آن در سال 1296 ش. در شهر بن غازی بود که در آن 1449 نفر در اثر ابتلا به بیماری مردند. طغیانهای کوچکی در سالهای 1351، 1355، 1356 و 1363 ش. در این کشور رخ داده است. بعد از 25 سال خاموشی، در سال 1388 ش. طغیان طاعون مجددا در این کشور گزارش شد. در این طغیان سه نفر که اعضای یک خانواده بودند به شکل سپتی سمیک بیماری مبتلا شدند و یک نفر از آن ها فوت کرد. علت بیماری احتمالا کانونهای فعال منطقه بوده است .

الجزایر: اولین طغیان ثبت شده طاعون در سال 907 ش. در این کشور بود که پس از آن نیز اپیدمی های مختلف تا سال 1325 ش. در این کشور ثبت گردید. پس از 50 سال عدم گزارش بیماری، اپیدمی طاعون خیارکی در سال 1382 ش. در 18 نفر در منطقه اوران این کشور روی داد. به جز یک نفر بقیه بیماران بهبود پیدا کردند. این افراد سابقه برخورد با جوندگان و یکی از آنها گزش از ناحیه پا توسط کک را اعلام کرده بودند .

ترکیه: اولین اپیدمی طاعون در این کشور در سال 1326 ش. رخ داد که سه نفر به فرم غده ای بیماری مبتلا شدند. 25 سال بعد 19 مورد دیگر از بیماری گزارش شد که به فرمهای غده ای و سپتیسمیک مبتلا شدند ولی تا کنون فرم ریوی از این بیماری در این کشور گزارش نشده است .

مصر: مصر بین سالهای 1517-1347 میلادی بیش از 20 طغیان طاعون را تجربه کرد. در اپیدمی سال 1581 میلادی نزدیک 500000 نفر در اثر این بیماری درگذشتند . در طغیان بزرگ سال 1214 حدود 33000 نفر از جمعیت این کشور در اثر این بیماری مردند. در سال 1278 ش. پس از بیش از 50 سال خاموشی، طاعون مجددا این کشور را تحت تاثیر قرار داد. بین سالهای 1298-1278 ش. نزدیک 15000 مورد بیماری طاعون انسانی در این کشور به ثبت رسیده است . وقتیکه که طاعون جاستینین در قرن ششم رخ داد در مصر چیزی حدود 900000 نفر و 22000 نفر در غزه (فلسطین) که زیر مجموعه ای از مصر بود کشته داشتند .

لبنان: این کشور در ادوار مختلف تحت تاثیر طاعون بوده و در انتقال آن به سایر نقاط دنیا نقش داشته است؛ بطور مثال در اپیدمی طاعون در شهر مارسی فرانسه در سال 1099 ش. که باعث مرگ 50000 نفر شد بیماری توسط یک کشتی آلوده از لبنان انتقال یافته بود . در سال 1279 ش. هم 4 مورد طاعونی در بیروت گزارش گردید. طغیان طاعون بیروت پس از 65 سال عدم گزارش بیماری از این شهر اتفاق افتاده بود .

سوریه: گردش طاعون بین سوریه، فلسطین و مصر بطور معمول رخ میداده است. بر همین اساس اطلاعات بیماری این سه منطقه معمولا با هم ذکر شده است . طغیانهای طاعون بین سالهای 749-541 میلادی در این مناطق با کشتار زیادی روی داده است. طغیان سال 542 میلادی از طریق تجارت منطقه ای و از طریق کشتی هایی که از مصر وارد سوریه شده بودند رخ داده بود. طغیان سال 125 ش. نیز در اثر حمله نظامی به کنستانتینوپل (پایتخت امپراتوری رم سابق) رخ داد که روایت شده سربازان شمشیرهای آغشته به سم طاعون را داشته اند .

طاعون در ایران

پزشکان ایرانی از دیرباز با طاعون آشنا بودند؛ علی ابن عباس مجوسی اهوازی (372-312 هجری شمسی)، در کتاب پزشکی خود با عنوان «طبّ ملکی» طاعون را توصیف کرده است و ابوسهل مسیحی (379-339 هجری شمسی) رساله ای دربارة طاعون (مقاله فی طاعون) نوشته است. ابن سینا (416- 359 هجری شمسی)در «قانون» به نشانه های بالینی طاعون خیارکی اشاره کرده و اسماعیل جرجانی (516- 421 هجری شمسی) یک علامت طاعون خیارکی را، تورم غدد لنفی در ناحیة کشالة ران، ذکر کرده است . این بیماری سال 543 میلادی پس از گذر از سوریه و فلسطین و عراق به ایران میرسد که ارتش ایران و پادشاه وقت ایران (خسرو پرویز) نیز با بیماری درگیر می¬شوند . مارکوپولو جهانگرد معروف ایتالیایی که در سال 650 ش. به تبریز می رسد در سفرنامه خود ذکر می‌کند که در آن زمان طاعون در شهر شایع شده بود و دروازه های شهر را به علت بیماری بسته بودند .محمد رضی طباطبایی، پزشک ارشد نظامی در دورة ناصرالدین شاه بر اساس پزشکی نوین رساله ای را دربارة طاعون نوشته است. بین سال های 1249 و 1261 ه.ش. دکتر تولوزان محل های اصلی و طبیعی طاعون را در کردستان بررسی و به طور دقیق در چند روستا کانون این بیماری را شناسایی کرد .

در چهارصد سال گذشته، ایران چندین بار دچار اپیدمی های طاعون انسانی شده است و در قرن بیستم، این حمله ها همچنان ادامه یافت، به ویژه در مناطق غربی ایران که این بیماری در آن بومی شده است. در اپیدمی سال 1151 و 1152 ش. تقریبا 2 میلیون نفر در اثر ابتلا به طاعون خیارکی در ایران و مناطق تحت کنترل ایران مردند. بیماری از طریق مسافران و از طریق بندر بوشهر، در جنوب ایران، به بحرین منتقل گردید. این اپیدمی باعث شد شهرهای بزرگی نظیر شیراز، در جنوب ایران، در قرنطینه کامل قرار بگیرد . اپیدمی سال های 1211-1207 ش. به سواحل دریای خزر و استان خراسان محدود ماند و تنها در بهشهر مازندارن، در شمال ایران، 80 هزار و در رشت40 تا 45 هزار نفر در اثر طاعون جان خود را از دست دادند .در سال 1209 ش. ، اپیدمی بیماری در تبریز، در شمال غربی ایران، باعث مرگ حدود 30 هزار نفر و جابجایی موقت پایتخت دوم کشور از تبریز به اردبیل شد . اپیدمی بیماری از بغداد تا کرمانشاه کشیده شد و فقط در بغداد باعث مرگ30 هزار نفر شد. علاوه بر نداشتن امکانات بهداشتی لازم برای مقابله با اپیدمی ها، دلایلی نظیر شستشوی اجساد آلوده با آب روان و جابجایی اجساد مردم برای دفن در شهرهای مذهبی مثل مشهد و قم و نجف و کربلا هم در انتشار بیماری موثر بوده است .

اپیدمی بیماری در سال های 1208 تا 1214 ش. در غرب کشور در کردستان، کرمانشاه و همدان باعث مرگ هزاران انسان شد که این اپیدمی مجدداً در سال 1249ش. بروز ‌کرد . در سال 1254 ش. اپیدمی طاعون در شوشتر، در جنوب غربی ایران، منجر به مرگ 2 هزار نفر از جمعیت 8000 نفر این شهر ‌شد . در اپیدمی ای که در روستای دور افتاده ای بنام "سرین بولاغ" در کردستان رخ داد بیش از 100 نفر در اثر بیماری مردند. در سال 1255ش. ، مجدداً طاعون در سواحل دریای خزر و خراسان روی داد .

در سال 1256 ش. اپیدمی بیماری در روستایی در شمال سبزوار، در شمال شرقی ایران، روی داد و 37 نفر در اثر طاعون جان سپردند. اپیدمی دیگری در سال 1257 ش. در دو روستای همسایه در 21 کیلومتری روستای قبلی و در 42 کیلومتری شمال سبزوار روی ‌داد. صدها نفر در اثر این دو اپیدمی جان خود را از دست دادند . دکتر تولوزان، پزشک مخصوص ناصرالدین شاه با توجه مطالعات مختلف خود در اقصی نقاط کشور، طاعون را در ایران بیماری ای گزارش می‌کند که اپیدمی آن معمولاً از روستاهای با سطح بهداشتی پایین آغاز می‌شود و اینکه اپیدمی بیماری در کشور دارای دوره های خاموشی 30 تا 40 ساله می‌تواند باشد .در سال 1256ش. اپیدمی بیماری بار دیگر از رشت، بوشهر و کرمانشاه گزارش شد. به دنبال آن اپیدمی بسیار شدیدی در منطقه خلیج فارس حادث شد و توسط نیروهای انگلیسی موجود در منطقه، اولین مرکز قرنطینه رسمی کشور در جزیره هنگام بوشهر برای جلوگیری از انتشار طاعون به کشور تأسیس شد .اپیدمی طاعون در سال 1284ش. در سیستان در میان جمعیتی که در اطراف دریاچة سیستان زندگی می‌کردند محدود ماند. شواهد حاکی از آن بود که آلودگی با البسة کهنه وارداتی از هندوستان به این منطقه رسیده بود .

طی 5 اپیدمی بیماری طی سال های 1288 تا 1293 ش. 1596 نفر در اثر بیماری در بوشهر مردند. اپیدمی ها موجب فرار مردم از شهر گردید و تأثیرات منفی ای بر تجارت گذاشت. در اپیدمی سال 1302 ش. ، 79 نفر در خرمشهر و 481 نفر در آبادان مردند که حدود 25 درصد آنان اطفال بودند .طاعون در فوریة 1290ش. دوباره ظهور یافت و موجب مهاجرت وسیع مردم شد. مسئولین، مردم را به مایه کوبی برانگیختند و 4000 مورد واکسیناسیون انجام گردید .این اپیدمی تا ژوئن پا برجا ماند و تعداد مرگ گزارش شده 725 مورد بود، یعنی 75 درصد از 965 مورد فوت شده را بخود اختصاص داد. این میزان 3 درصد از جمعیت بوشهر را شامل می‌شد و این تعداد مرگ و میر موجب متوقف شدن داد و ستد گردید و 8000 نفر نیز بین فوریه تا ژوئن مهاجرت کردند. در سال 1290 ش. کشتی‌ها به سختی کالای خود را تخلیه می‌کردند .طاعون تا روستاهای واقع در 30 مایلی نیز نفوذ کرد . این بیماری در سال 1291ش. دوباره باز پدید شد، اما در شکل خفیف و 30 مورد بیماری گزارش شد که 25 مورد آن به فوت منتهی شد . بوشهر تا سال 1302ش. که دوباره بیماری یورش آورد، از طاعون در امان ماند.در سال 1250 ش. اپیدمی طاعون در نواحی شمال سقز و در شهر بانه در استان کردستان اتفاق افتاد . در سال 1291 ش. طغیان های بیماری در استان های کردستان و خراسان (نواحی تربت جام) رخ داد. بیماری پس از هشت سال سکوت مجددا در سال 1299 ش. از استان خراسان (نواحی تربت جام) گزارش شد. بیماری مجددا از این سال بمدت 26 سال در ایران گزارش نگردید تا اینکه در سال 1325 ش. مجددا در کردستان اپیدمی بیماری رخ داد . اکثر موارد طاعون در سواحل خلیج فارس در ربع اول قرن بیستم روی داد. به احتمال بسیار زیاد، بیماری از هندوستان وارد شده بود .

در سال 1303ش. واکسیناسیون طاعون در جنوب ایران آغاز شد و 4553 نفر واکسینه شدند. خانه ها ضد عفونی شدند و زمانی که مورد جدیدی گزارش می‌شد، اقدامات بهداشت عمومی شامل ضدعفونی البسه، جداسازی فرد بیمار، تخریب خانه با غرامت و منع ساخت خانه در همان مکان، انجام می‌شد .به دلیل وجود موش وحشی آلوده در کردستان ایران، این منطقه از مناطق اندمیک طاعون باقی ماند. در کانون طبیعی طاعون در کردستان، گونه های مختلف جوندگان وجود دارند که فقط چهار گونه نقش مهمی در اکولوژی دارند. این چهار جونده از نوع مریون بوده و عبارتند از: مرینوس لیبیکوس (M. libycus)، مرینوس پرسیکوس (M. persicus)، مرینوس وینوگرادوی (M.vinogradovie) و مرینوس تریسترامی (M. tristrami). مریون تریسترامی و وینوگرادوی به شدت به بیماری حساس بوده و در مقابل آن مریونهای پرسیکوس و لیبیکوس نسبت به عامل بیماری مقاوم هستند. در کنار این جوندگان گونه های دیگری هستند که کثرت و تراکم کمتری دارند و نقش آنها در سیر و تکامل اپی زئوسی ناچیز می باشد. این جوندگان عبارتند از: میکروتوس، مزوکریستوس، آلاکتاگا و کریستولوس.

آخرین موارد رسمی گزارش شده طاعون انسانی در کردستان در سال 1344 ش. بوده است.دکتر مارسل بالتازار و همکاران ایرانی وی از سال 1966-1947 در ایران با فوکوس بر روی مطالعه طاعون کردستان توانستند حدود 14102 جونده را مورد مطالعه قرار دادند که از آنها 66 جونده آلوده بودند. از سال 1344-1325 ش. در کشور 156 نفر در مناطق مختلف در اثر این بیماری فوت کردند . در سال 1331 ش. در روستای اکنلو،که در 100 کیلومتری شمال غربی استان همدان و در مرز استان کردستان واقع شده است، یک پایگاه تحقیقاتی به منظور انجام پژوهش‌های لازم بر روی طاعون تأسیس شد و به عنوان مرکز پایش کانون های طبیعی بیماری در غرب و شمال غرب ایران فعالیت نمود. در این پایگاه تحقیقاتی، در مطالعه ای که توسط دکتر یونس کریمی و همکاران ایشان جهت بررسی بقای باسیل طاعون در خاک انجام شد، نشان داده شده باکتری طاعون حداقل تا هفت ماه تحمل بقا را در خاک منطقه دارد . مأموریت‌های کنترل طاعون در نقاط مختلف ایران طی سال های 1356 تا 1379 ش. به محوریت پایگاه تحقیقاتی اکنلو ادامه یافت که هدف آن پایش بیماری و عامل در جوندگان بود. در این ماموریتها تعداد زیادی موش و کک مورد مطالعه قرار گرفت که در بعضی از این ماموریت ها، موارد مثبت شناسایی شد .

در کانون آذربایجان شرقی در سال 1355 در سراب 14 ایزوله از یرسینیا پستیس از جوندگان وحشی (مرینوس پرسیکوس، مرینوس وینوگرادوی و مزوکریتکوس ایرانوس) و کک‌ها (گزنوپسیلا کانفورمیس و نزوپسیلا ایرانوس ایرانوس) شناسایی شد.

همچنین مطالعه اخیر به محوریت پایگاه تحقیقاتی بیماری های نوپدید و بازپدید (اکنلو)، مابین استان کردستان و همدان، حاکی از حضور عفونت فعال در جوندگان منطقه بود که نشان دهنده فعال بودن کانون است. این مطالعه در سال 1391-1390 ش. به روش الایزا انجام گردید که 02/1 درصد در جمعیت موشی و 42/3 درصد در گله سگهای مطالعه شده دارای آنتی بادی علیه باکتری بودند .

شکل زیر- مناطق درگیر طاعون در مناطق مختلف ایران در طول تاریخ؛ استان کردستان که منطقه بومی طاعون در 100 سال اخیر بوده است بزرگ تر نشان داده شده است.

نتیجه گیری

باتوجه به مطالب ارائه شده می توان به نوعی مناطق مختلف در ایران را کانون خفته با سابقه بیماری دانست و از طرفی مخفی ماندن و بروز مجدد بیماری از خصلتهای باکتری عامل بیماری می باشد و کشور ما نیز طبق مستندات این مقاله چندین بار طغیان های این بیماری را از سرگذرانده است و با توجه به گزارش گردش بیماری در جوندگان و سگ های منطقه هم مرز کردستان و همدان و با عنایت بر اینکه کشورهای همسایه هم گزارش بیماری را در سالهای دور و نزدیک داشته اند، سیستم مراقبت این بیماری باید توجه بیشتری به پایش بیماری در کانون های قبلی بیماری و مناطق مرزی پرخطر به لحاظ فعالیتهای انزووتیک و اپیزووتیک بیماری در جوندگان و سایر پستانداران کوچک و بزرگ داشته باشد و عدم گزارش نیم قرنی این بیماری در انسان را دلیل بر حذف بیماری در کشور نداند.

در انتها موارد زیر برای تقویت بیشتر سیستم مراقبت از طاعون در کشور توصیه می شود:

- آموزش پرسنل بهداشتی و پزشکان در مناطق و کانون های قبلی بیماری و مرزهای شرقی و جنوبی کشور برای اطلاع از بیماری.

- تدوین پروتکل استاندارد جهت نمونه گیری و ارسال نمونه های مشکوک از اقصی نقاط کشور به انستیتو پاستور ایران

- گنجاندن مباحث آموزشی طاعون در جزوات آموزشی، سمینارها و کنگره های بیماری های مشترک انسان و دام.

- تجهیز و تقویت زیرساخت های پایگاه تحقیقاتی بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران (اکنلو) به عنوان مرکز پایش، تحقیق و آموزش طاعون و سایر بیماری های نوپدید و بازپدید در کشور.

جدول شماره 1- نتایج بدست آمده از مأموریت های پایش طاعون در جوندگان طی سال های1356 تا 1379 به محوریت پایگاه تحقیقاتی اکنلو (در 8 ماموریت از 23 ماموریت طی این سال، آلودگی به طاعون نشان داده شد).